In een paar stappen naar je droomkeuken

De keuken wordt meer en meer het centrum van de woning. Het is een evolutie die al een tijdje aan de gang is en die blijft doorzetten. Anno 2012 wordt in een keuken niet alleen gekookt en gegeten, de kinderen maken er hun huiswerk, er wordt gelezen en naar muziek geluisterd en gasten mogen er gezellig bijzitten. De sfeer is dus even belangrijk als de functionaliteit. Hoe combineer je die twee?

Je wensen
Eerste stap: bepaal aan welke eisen je keuken moet voldoen. Je kan je daarvoor baseren op je huidige keuken of op de keuken van je ouders of vrienden. Misschien denk je aan een andere indeling of wil je meer bergruimte. Dit vragenlijstje kan je helpen.
- hoeveel kinderen telt je gezin? Wil je nog kinderen? Dat is van belang voor de hoeveelheid bergruimte, het aantal zitplaatsen aan de eettafel en de grootte van de koelkast en de vriezer.
- ga je vaak boodschappen doen? Heb je met andere woorden veel of weinig opbergkasten nodig?
- welke elektrische toestellen moeten er in je keuken komen? Alleen de gebruikelijke toestellen of nog een extra oven?
- ben je links- of rechtshandig? Dat is bepalend voor de opstelling van je keuken.
- biedt je keuken voldoende ruimte voor alles wat je er wil doen, voor alle apparaten en voor alles wat je er wil opbergen? Nee? Misschien kan je de muur tussen de keuken en de eetkamer laten wegbreken. Of je kan een deur van draairichting veranderen. Wat ook weinig kost, en de indeling en opbergcapaciteit van een bestaande keuken aanzienlijk
kan verbeteren, is het verplaatsen van een radiator.

De afmetingen

Daarna bekijk je de mogelijkheden van de ruimte waarin je keuken moet komen. Meet de exacte lengte, hoogte en breedte en maak op basis daarvan een plattegrond bij schaal
1:20 (alle maten deel je dus door 20). Duid de aanwezige ramen en deuren aan, inclusief hun draairichting, alsook eventuele radiatoren en vensterbanken. Noteer ook de aansluitingen en doorvoeren voor elektriciteit, gas en warmwatervoorziening.
Wanneer er voor je nieuwe keuken geen leidingen verlegd hoeven te worden, ben je goedkoper uit. Vergeet niet deze plattegrond mee te nemen naar je keukenbouwer

De opstelling

Afhankelijk van de vorm en de afmetingen van je keuken kunnen kasten en toestellen op verschillende manieren worden opgesteld.
In een lange, smalle keuken is er maar één opstelling mogelijk: spoelbak, kookunit, koelkast en opbergkasten allemaal tegen één wand. Dit wordt een enkelwandige keuken genoemd. Omdat je de spoelbak het meest gebruikt, plaats je die best in het midden van de kastwand. Dat bespaart je heen-enweergeloop. Een dubbelwandige keuken, ook parallelkeuken genoemd, is de beste oplossing voor een keuken met de deur en het
raam tegenover elkaar. Het gangpad tussen beide kastwanden moet wel minstens 1,20 m breed zijn, anders krijg je de kasten niet open.
Voor een groot of lang en smal vertrek is een L-vormige keuken bijzonder populair. Dat is een keuken met een lange en een korte zijde. Probeer de afstand tussen het fornuis en de
spoelbak zo kort mogelijk te houden, om je onnodig geloop te besparen. Wie kleine kinderen heeft, kan de spoelbak of het fornuis onder het venster installeren en zo een oogje in het zeil houden wanneer de kinderen buiten spelen. Let er wel op
dat je het raam nog open kan doen.
Een U-keuken bestaat uit drie muren en twee hoeken. Deze opstelling is klassiek voor ruimten met een bijna vierkante vorm. Zorg voor een minimumafstand van 1,20 m tussen
tegenoverliggende kastwanden, en plaats het fornuis, de spoelbak en de koelkast in een driehoek.
Een G-keuken is alleen geschikt voor een grote ruimte. Deze vorm van keuken lijkt op een U-keuken met aan de open zijde een extra uitbouw die bijvoorbeeld als eethoek kan worden gebruikt.
De meest populaire keukenvorm tegenwoordig, zeker in huizen waar de keuken en de leefruimte in elkaar overlopen, is de eilandkeuken. Wanneer je in het eiland de gootsteen,
de vaatwas of een kookelement wil onderbrengen, dan moeten waterafvoer, afvoerbuizen en elektrische leidingen daarop zijn voorzien. Bij een renovatie kan een wijziging in
die aansluitingen zorgen voor heel wat extra werk en dus ook kosten

De logische volgorde

Om onnodig geloop te vermijden, is het belangrijk dat welbepaalde kasten en keukentoestellen staan gegroepeerd
- opbergkasten dicht bij de afwasmachine bijvoorbeeld – en dat je keukengerei kan opbergen daar waar je het nodig hebt:
potten en pannen in de buurt van de kookplaat, onderhoudsproducten onder de spoelbak…
Keukenspecialisten raden aan je keuken op te splitsen in vijf activiteitenzones die elkaar op een logische manier opvolgen. Voor rechtshandigen is dat concreet (van links naar rechts) eerst een voorraadzone (voor pasta, rijst en conserven, en voor de koelkast en de diepvriezer), daarnaast een opbergzone (voor borden, bestek, glazen, kopjes en voorraaddozen), vervolgens een zone spoelen en afval (voor de spoelbak,
vaatwasmachine, afvalemmers, schoonmaakproducten en poetsbenodigdheden) en daarna een zone waar je de maaltijden voorbereidt (voor werkbestek, mixer, weegschaal,
snijplanken, schalen en voorraaddozen). In de vijfde zone, de ‘zone koken en bakken’ voorzie je het kookvlak, de oven(s) en de afzuigkap. Dit is ook de beste plek voor potten en pannen, kookbestek en bakplaten. Voor linkshandigen is de volgorde precies omgekeerd

Opbergmogelijkheden

Opbergspecialisten hebben onderzoek gedaan naar de tevredenheid van mensen die net een nieuwe keuken hadden. Er werd gevraagd wat je anders zou
doen, indien je nog eens een nieuwe keuken zou kopen. Van de respondenten antwoordde maar liefst 70% dat ze meer opbergruimte willen.
Om in onderkasten elk hoekje te kunnen benutten, zijn laden veruit de
beste oplossing. Doordat je laden tot helemaal achteraan kan vullen, kan je
tot 55% meer opbergen dan in een kast met legplanken. Lades zijn bij uitstek
geschikt voor een nieuwe keuken, maar je kan ze ook laten aanbrengen achter
bestaande draaideuren. Steeds meer keukens hebben laden die volledig uittrekbaar zijn. Groot voordeel hiervan is je zicht hebt op de volledige inhoud
- waardoor je kan voorkomen dat je etenswaren moet weggooien omdat
de versheiddatum verstreken is – , en je alles gemakkelijk kan pakken, zonder
dat je je daarvoor moet bukken of in bochten wringen. Er bestaan speciale lades voor in hoeken, en voor onder de spoelbak zijn er lades met een uitsparing die de hinderlijke afvoerbuizen weet te omzeilen. De anders verloren ruimte onder de spoelbak kan je dan opvullen met bijvoorbeeld afwasbenodigdheden en onderhoudsproducten. Ook heel
praktisch zijn systemen die je toelaten je keukenladen te openen door met je
knie tegen het front te drukken. Zo hou je je handen volledig vrij.
De bovenkasten laat je doorlopen tot aan het plafond. Helemaal bovenin kan je spullen opbergen die je niet dikwijls nodig hebt

Gebruiksgemak

Een goede keuken is gemaakt om je het leven gemakkelijk te maken. Dat betekent: geen rugpijn, geen nutteloos geloop en geen lichaamsonvriendelijke handelingen om bij de etenswaren te geraken. Ergonomie wordt dat genoemd: hoe de mens en zijn omgeving
zo goed mogelijk kunnen samenwerken zonder het lichaam veel te belasten.
Eerste aandachtspunt is het keukenwerkblad. Om rugklachten of
verkrampte spieren te voorkomen, is het van belang dat de hoogte ervan is aangepast aan je lichaamsgrootte. Hou je onderarmen horizontaal met je ellebogen in een haakse
hoek. Je handen moeten zich 10 à 15 cm boven het werkblad bevinden. Let ook op de diepte. Werkbladen zijn tussen de 60 en 80 cm diep. Een dieper werkblad betekent meer opbergruimte in de kasten of lades.
Ook belangrijk: het werkvlak tussen de spoelzone en het fornuis moet minstens 90 cm breed zijn. Hier gebeurt immers de voorbereiding op het koken en bakken, diverse toestellen worden hier gebruikt en weggezet, en van hieruit gaat het gebruikte werkbestek direct in de vaatwasmachine. Als je de oven regelmatig gebruikt, laat hem dan verhoogd
inbouwen. De voordelen worden niet alleen duidelijk wanneer je er iets inzet of uithaalt, maar ook als je het bakproces controleert. Ook de microgolfoven plaats je het best op
armhoogte. Hetzelfde geldt voor de vaatwasser. Het in- en uitladen gaat heel wat gemakkelijker, en je hebt een prima overzicht op de lading. Denk eveneens na over de plaatsing van de kastdeuren. Open deuren van bovenkasten hebben al heel wat hoofdpijn
veroorzaakt. Naast elkaar geplaatste deuren openen het best afwisselend naar links en rechts. Nog veiliger zijn bovenkasten met vouwliftdeuren die eventueel elektrisch
kunnen worden gestuurd. Een lichte tik tegen het front, en de kast gaat vanzelf open. Ook het sluiten gebeurt elektrisch, gewoon met één druk op de knop aan de binnenzijde van de
kast.

De kastfronten

Fronten bestaan in vele materialen, kleuren en stijlen. Welke afwerking je kiest, hangt af van wat je belangrijk vindt: het onderhoud, de kwaliteit en uiteraard de prijs. Een laminaatdeur, voorzien van een houtdecor is een stuk goedkoper dan een massieve deur of een deur die is afgewerkt met houtfineer.
De meeste keukens zijn gemaakt van plaatmateriaal dat wordt bekleed met laminaat of melamine. Laminaat is erg populair omwille van het ruime scala aan kleuren en
motieven. Bovendien is het erg gemakkelijk te onderhouden. Een massief houten keuken is erg geliefd omwille van de natuurlijke uitstraling. Hout combineert ook prachtig met
glas en roestvrij staal. Voor een luxueuze uitstraling kan je kiezen voor mdf- of hdf-platen die zijn afgewerkt met verscheidene laklagen. Wanneer de glansafwerking op een
deskundige manier is gebeurd, zijn deze fronten krasvrij en ongevoelig voor water. Let wel: door het spiegelende effect is elke vingerafdruk te zien. Wat tegenwoordig ook goed scoort,
zijn kastdeuren in glas of hoogglans polyester. Omwille van de ruimtebeleving wordt dikwijls gekozen voor open vakken. Open vakken doen een keuken groter lijken,
maar soms ook rommelig. Gesloten vlakken zorgen voor rust, maar maken een keuken optisch kleiner. Wil je het beste van twee werelden, overweeg dan melkglas.
Qua kleuren zijn er absoluut geen beperkingen. Een goede raad: wees voorzichtig met modekleuren. Over een tijdje heb je er wellicht spijt van. Denk ook aan de vuistregel: hoe lichter, hoe ruimer de keuken zal lijken. Hoe donkerder, hoe kleiner.
Ook qua stijl kan je alle kanten uit. Een strakke keuken doet het altijd goed in een kleine ruimte. Strak heeft immers een vergrotend effect. Als je niet goed weet welke stijl het best
bij je past, kan je een collage maken van dingen die je mooi vindt. Pak een stapel tijdschriften en scheur daar alles uit wat je aanspreekt. Bezoek ook speciaalzaken. Zo vergaar je ideeën die je leuk vindt.

Het werkblad

Vroeger werd voor werkbladen meestal gekozen voor hpl (high pressure laminate), een relatief goedkoop, erg gemakkelijk te onderhouden materiaal dat wel niet bestand is tegen
hete pannen en potten. Ondertussen is het aanbod sterk uitgebreid, zowel qua materialen als qua kleurenpalet. Een duurzamer, maar ook iets duurder, alternatief is volkunststof
zoals Corian®. Volkunststof bestaat uit een mineraal vulmiddel dat wordt gebonden met een hars. Dankzij de hoge dichtheid is volkunststof water- en vuilafstotend
en ongevoelig voor de meeste huishoudelijke middelen. Het materiaal kan bovendien vrijwel naadloos worden verlijmd. Kleine beschadigingen kunnen worden gerepareerd met
fijn schuurpapier. Grote krassen onzichtbaar wegwerken is moeilijker.
Erg in trek blijven werkbladen in natuursteen, vooral dan graniet en blauwe hardsteen. Graniet is bestand tegen krassen en zuren, en je mag er gerust hete potten en pannen op zetten. Belgische blauwe hardsteen bestaat voor een groot deel uit kalk. Daardoor is deze natuursteen niet zo hard als graniet en bijgevolg gevoeliger voor zuren zoals sinaasappelsap en citroensap. Pas ook op met azijn. Werkbladen van composietsteen zijn verkrijgbaar onder tal van merknamen die meestal eindigen op ‘stone’. Composietsteen
bestaat over het overgrote deel uit kwartskorrels waar een kleine hoeveelheid pigment is aan toegevoegd om kleurschakeringen te verkrijgen. Bladen van composietsteen
zijn kras- en stootvast en bijzonder hard, zelfs harder dan graniet.
Massief houten werkbladen geven een keuken een warme uitstraling, maar ze vragen wel wat onderhoud. Er zijn tientallen ruim voorradige houtsoorten mogelijk, elk met hun
eigen unieke houttekening en kleur. Sommige houtsoorten zijn verkrijgbaar met FSC- en/of PEFC-ecolabel. Roestvrij staal of inox wordt al heel lang in restaurants gebruikt.
Inox is erg hygiënisch en goed bestand tegen extreme temperaturen, maar het kan moeilijk zijn glans behouden. Vlak geslepen roestvrij staal is daarenboven gevoelig voor
krassen. Liefhebbers van een keuken met een industriële look kunnen nu ook kiezen voor gewolkte inox. De geborstelde afwerking geeft het staal een matte afwerking en maakt het
veel minder krasgevoelig. Ook thermisch gehard glazen werkbladen en werkbladen
uit beton geeft een keuken een trendy, moderne uitstraling. Glas is erg sterk en gemakkelijk schoon te houden, maar niet krasbestendig. Beton is krasvast, maar erg poreus. Om het te beschermen tegen intrekkend vuil moet het worden geïmpregneerd
met siliconen, in de was of olie gezet, of gelakt met een pu-lak.

De kraan

Nu keukens steeds meer geprofessionaliseerd worden, krijgen ook keukenkranen steeds vaker een professioneel uitzicht. Dat verklaart het stijgende succes van kranen die je vroeger in grootkeukens aantrof: met een extra lange aansluitslang (tot 450 mm) die volledig zichtbaar opgehangen wordt en waarmee naar hartenlust kan worden gesproeid, ook in de verste uithoeken van de spoeltafel. Veel keukenkranen hebben
een lange en hoge uitloop, wat handig is om een emmer of kookpot mee te vullen.
Keukenkranen zijn beschikbaar als eengreeps- of tweegreepsmengkraan,
of met een elektronische sensor. Tweegreepsmengkranen zijn vooral populair bij liefhebbers van retro- en landelijke keukens, maar ze hebben het nadeel dat
je de warme en koude waterknop afzonderlijk moet bedienen.
Als je lauw water wil, heb je dus beide handen nodig.
Een eengreepsmengkraan heeft slechts één hendel om te bedienen. Intussen heb je een hand vrij om de kookpan of de schotel die je wilt spoelen, vast te houden. Bij sommige
eengreepskranen kan je vooraf de gewenste temperatuur instellen, wat erg veilig is voor kinderen. Aangezien je met eengreepskranen sneller de juiste temperatuur vindt, zijn
deze kranen ook voordeliger in verbruik dan tweegreepsmengkranen.
Het minst water verbruik je met een kraan met een elektronische sensor. Zo’n kraan reageert op één enkele handbeweging zonder dat je de kraan hoeft aan te raken. Dat staat garant voor een optimale hygiëne, en het water stroomt enkel wanneer
het echt nodig is. Nieuwkomers zijn kokendwaterkranen.
Ze werken met een aparte boiler en zijn bij uitstek geschikt om snel thee te zetten of pasta of rijst te koken.

De spoelbakken

Qua materiaal doet inox het nog steeds het best, zowel bij inbouw (naadloos verzonken in het werkblad) als bij onderbouw (waarbij de spoelbak onder het werkblad wordt
bevestigd en de randen van het werkblad zichtbaar blijven). Ook spoelunits van kunststof of composietmaterialen zijn geliefd, omdat ze leverbaar zijn in veel structuren en modieuze
kleuren. Voor de nostalgische keukens zijn er spoelbakken van koper, porselein en uitgefreesde natuursteen. Wat almaar beter scoort, zijn accessoires die bij de spoelbak
verkrijgbaar zijn, zoals een houten snijplank die over de volledige lengte van de spoelbak schuift. Of een geperforeerde roestvrijstalen inzetmand waarin je groenten en fruit kan
spoelen en pasta kan afgieten.

De spatwand

De spatwand – het stuk meer boven het werkblad en het fornuis – is wellicht niet het eerste waaraan je denkt bij een nieuwe keuken, maar het is wel een belangrijk onderdeel.
De wand achter het fornuis (vet!) en bij de kraan (water!) heeft het meer te verduren dan andere wanden in de keuken. Daarom moet hij gemakkelijk schoon te houden zijn. Door
de materiaalkeuze kan een spatwand je keuken ook een esthetische meerwaarde geven. Een modern fornuis krijgt extra allure in combinatie met een spatwand van roestvrij
staal. Een nostalgisch fornuis kan je extra karakter geven
met tegels met afbeeldingen van vroeger.
Spatwanden bestaan in uiteenlopende materialen. Qua onderhoud is de regel: hoe gladder het oppervlak, hoe makkelijker je het kan schoonmaken. Opgepast als je een spatwand wil die uit verschillende stukken bestaat. De naden moeten
heel goed aansluiten.
De meest voor de hand liggende keuze is een spatwand in hetzelfde materiaal als dat waarvan het werkblad is gemaakt. Maar er is meer mogelijk. Schoolbordverf bijvoorbeeld – zo kan je de spatwand gebruiken als boodschappenlijstje -, of gehard glas. Een spatwand in glas oogt modern, en de hoge glansgraad zorgt voor een weerspiegeling die je keuken
groter doet lijken. Glazen spatwanden komen voor in allerlei kleuren. Deze kleuren kunnen aangebracht worden door een film te leggen op de achterkant van het glas ofwel door het
glas in de massa te kleuren.

De apparaten

Luxueuze keukenapparaten met een tikkeltje meer worden alsmaar belangrijker. Traditionele ovens zijn uitgerust met steeds meer functies, en in een combimagnetron kan je tegenwoordig niet alleen ontdooien en opwarmen, maar ook koken, bakken en grillen. Stoomkoken blijft scoren. Het grote voordeel is hier dat de vitamines, geur- en smaakstoffen optimaal bewaard blijven. Ook gaskookplaten blijven favoriet. De hitte is heel
nauwkeurig regelbaar, en gas is niet zo duur in verbruik als elektriciteit. De perfecte regelbaarheid van de temperatuur verklaart ook het blijvend succes van inductiekookplaten. Een inductiekookplaat verwarmt bovendien enkel de pan op,
waardoor voedsel dat naast de pan belandt onmogelijk kan aanbranden. Aan een inductiekookplaat kan je je ook nooit verbranden.
Als je een grote kookplaat hebt, plaats dan het best een grote dampkap. Sommige dampkappen blinken uit door hun mooie materialen, aparte vormen en gedurfde kleuren, andere doordat je ze nauwelijks of niet ziet. Bij achterwandafzuiging of randafzuiging worden de luchtjes weggezogen via klepjes of een omhoogkomende unit naast het kookfornuis. Ook koel- en vrieskasten bestaan in steeds meer maten en modellen. Wil je een inbouwmodel of een losstaand exemplaar? Enkel een koelkast, een koelkast met vriesvak of een combinatie? Of misschien een wijnklimaatkast? En wat dacht je van een dubbeldeurse, Amerikaanse koelkast? Er bestaan exemplaren met een ice-dispenser voor ijsklontjes, schaafijs en koud water, en zelfs exemplaren waarbij in de
voorzijde van de deur een ruimte is voorzien voor een hifiinstallatie. Bij vaatwassers valt vooral de energiezuinigheid op. Moderne vaatwassers zijn vaak uitgerust met sensoren die
voor elke vaat meten hoe hoog de vervuilingsgraad is. Het afwasprogramma wordt hieraan aangepast.

Weer als nieuw

Koop je een woning waarvan de keuken nog in goede staat verkeert, maar waarvan de kleur van de fronten je niet bevalt, dan ben je allerminst verplicht om alles uit te breken. Vervang de fronten of lak ze in een andere kleur. Kunststof kan je een ander kleurtje geven door het op te ruwen, te behandelen met een primer en vervolgens te lakken. Kijk
uit met hoogglans, want vette vingers komen daar extra op uit. Je kan een keuken ook renoveren door hem door een specialist te laten spuiten. Hij gebruikt daarvoor een extra sterke lak die vuilafstotend, eenvoudig te reinigen en antistatisch is. Na het spuiten wordt de verf gedroogd bij een temperatuur tussen de 100 en 150 °C, wat een zeer
sterke hechting geeft. Wel opletten wanneer je een keuken laat spuiten waarvan de fronten voorzien zijn van laminaat of plasticfolie. Als deze afwerkingslagen door de ouderdom zijn losgekomen, kan het vocht onder de lagen voor problemen zorgen.
Wil je maar heel weinig geld uitgeven? Vernieuw dan de knopen en handgrepen van de deuren en laden. De meeste handgrepen hebben een identieke afstand tussen de schroefgaten. Zo hoef je de oude niet weg te moffelen.

Tags: droom, keuken, kiezen, stappenplan